Duchowość karmelitańska i wszystkie elementy karmelitańskiego charyzmatu są darem Boga nie tylko dla zakonu, ale również dla całego Kościoła. Realizacja charyzmatu dokonuje się na płaszczyźnie wewnętrznej, tzn. wewnątrz wspólnoty, i zewnętrznej, obejmującej wkład zakonu w życie Kościoła, a konkretnie jego lokalnych wspólnot. Te dwie rzeczywistości przenikają się wzajemnie, dlatego mówiąc o jednej, wchodzi się do pewnego stopnia w sferę drugiej.
Sposoby realizacji charyzmatu wspólnoty zakonnej określają ściśle Reguła i Konstytucje zakonu. Ponieważ stawiają one na pierwszym miejscu osobistą relację karmelity z Bogiem, jest on zobowiązany do poświęcenia, oprócz czasu przeznaczonego na wspólną Liturgię Godzin, dodatkowego czasu na rozmowę z Bogiem i studium Pisam Świętego. Rozmawiąjąc z Bogiem i rozważając Jego słowa, karmelita uczy się dostrzegania Bożej obecności wśród ludzi i w codziennych obowiązkach naznaczonych przez przełożonego. Tę osobistą formację uzupełniają wspólne rekolekcje i dni skupienia. Wymiar braterski charyzmatu, równie mocno podkreślany w Regule i Konstytucjach, kształtują spotkania całej wspólnoty z przełożonym domu, podczas których omawia się wszystkie ważne kwestie dotyczące funkcjonowania wspólnoty, również te trudne i bolesne, ustala przedsięwzięcia i dyskutuje na temat spraw związanych z zewnętrzną działalnością wspólnoty. Opinie w tych kwestiach każdy członek wspólnoty może wyrazić w sposób wolny, gdyż Reguła wymaga, aby decyzje w kwestiach ważnych były podejmowane przez całą wspólnotę. Braterskie relacje kształtuje również wspólnota stołu i dążenie do przezwyciężania egoizmu, aby osiągnąć jak najdoskonalszą wspólnotę dóbr.
Ważnym elementem duchowego dziedzictwa Karmelu jest osoba Najświętszej Maryi Panny. Stąd prawie każdy karmelitański dom czy klasztor jest ośrodkiem kultu maryjnego. Realizowany jest on wewnątrz wspólnot, przez specyficzne karmelitańskie nabożeństwa maryjne, jak i na zwenątrz. W polskiej prowincji Kościół uznał trzy takie ośrodki przez akt koronacji maryjnego wizerunku: w Krakowie (obraz Matki Bożej „Piaskowej”), w Woli Gułowskiej na Podlasiu (obraz Matki Bożej Patronki żołnierzy Września) i w Oborach (pieta Matki Bożej Bolesnej). Szczególnym kultem cieszą się również obrazy Maryi w karmelitańskich kościołach w Pilźnie i w Gdańsku. Innym wyrazem maryjnego posłannictwa Karmelu jest szkaplerz święty dany przez Maryję karmelitom i wszystkim ludziom jako znak Jej opieki. Kościół zaliczył go obok Różańca do podstawowych form kultu maryjnego. Przy wspólnotach karmelitańskich istnieją więc Bractwa Szkaplerzne, które zrzeszają wiernych noszących ten znak Maryi; uczestniczą oni w duchowych dobrach zakonu.
Osobiste zaangażowanie karmelity w zażyłą relację z Bogiem umożliwia owocne przeprowadzenie zewnętrznego apostolatu, który obok modlitwy stanowi podstawę istnienia zakonu. Karmelici podejmują się więc duchowego przewodnictwa wiernych, którzy o to proszą, pragnąc pojednać się z Bogiem, odnaleźć Go lub pogłębić z Nim więź; przeprowadzają misje oraz rekolekcje zakonne i parafialne. Pracują również w roli kapelanów szpitalnych. Zewnętrzny apostolat dopełnia prowadzenie powierzonych karmelitom parafii, katechizacja, organizowanie i promowanie życia religijnego ludzi, za których są odpowiedzialni.
Realizacja charyzmatu karmelitańskiego, czy to wewnątrz wspólnoty, czy na zewnątrz, dąży do rozwoju podstawowego posłannictwa Karmelu, które w sposób zwięzły i trafny określił papież Jan Paweł II: „Charyzmat waszej rodziny zakonnej korzeniami swymi sięga Starego Testamentu, inspirując się na wielkiej postaci proroka Eliasza. Na wzór proroka z Góry Karmel powinniście być świadkami obecności Boga i Jego miłości w dzisiejszym świecie”.