Tytus Brandsma, karmelita z Niderelandów, został ogłoszoy przez Kościół świętym. Papież Franciszek kanonizował go 15 maja 2022 roku w Rzymie.
Od 3 do 6 października w Nijmegen w Niderlandach odbył się pierwszy kongres poświęcony w całości życiu i działalności nowego świętego Kościoła Katolickiego. Organizatorem tego spotkania badaczy pism Brandsmy, karmelitów i świeckich zainteresowanych dziedzictwem Tytusa Brandsmy był Uniwersytet Radbound w Nijmegen, a ściślej mówiąc fakultet filozofii, teologii i nauk religijnych. Osobą koordynującą całe wydarzenie była dr Elisabeth Hense.
3 października w Sali Teatralnej Uniwersytetu odbyło się otwarcie kongresu, którego dokonała dziekan wydziału filozofii, teologii i nauk religijnych – Heleen Murre van den Berg. Po przywitaniu usłyszeliśmy utwór muzyczny zainspirowany słowami św. Tytusa w wykonaniu scholi uniwersyteckiej. Następnie wykład o znaczeniu Tytusa Brandsmy dla Kościoła w Niderlandach wygłosił biskup diecezji Den Bosch – Gerard de Korte. Po nim o znaczeniu św. Tytusa i jego wpływie na zakon karmelitański prelekcję wygłosił generał zakonu – o. dr Miceal O’Neill. Kolejny wykład o wpływie i znaczeniu o. Brandsmy dla prowincji karmelitów w Niderlandach wygłosił prowincjał niderlandzki – o. Huub Welzeno OCarm.
Z okazji kongresu, dla uczczenia św. Tytusa Bradnsmy, niegdyś profesora i rektora tego uniwersytetu, skomponowano muzykę, do której teksty pochodziły od samego o. Tytusa lub były inspirowane jego poezją. Zaprezentowano kilka utworów.
Codziennie rano w kościele uniwersyteckim poranną modlitwę psalmami z medytację w ciszy prowadzili karmelici z niemieckiej prowincji: o. Severyn Tyburski oraz o. Lorenz van Rickelman.
Kolejną sesję poświęconą Tytusowi Brandsmie rozpoczęła dr Elisabeth Hense, organizatorka kongresu, prezentując VII tomów dzieł św. Tytusa, z czego cztery już zostały przetłumaczone na język angielski (trwają dalsze prace tłumaczeniowe nad wydaniem wszystkich dzieł). Kolejną prelekcję wygłosił ks. Henk Nota z Fryzji, skąd pochodził święty. Tytuł prelekcji „Tytus Brandsma i jego Rodzina”. Sam ks. Henk przypisuje uratowanie życia w wypadku, jak również powołanie kapłańskie swojemu świętemu rodakowi.
Następnie dr Jan Brabers, wykładowca na Uniwersytecie Radbound przedstawił historię pierwotnie Katolickiego Uniwersytetu w Nijmegen, z którym od samego początku był związany Tytus Brandsma, wykładający filozofię i mistykę i przez jedną kadencję będący jego rektorem. Dr Brabers ukazał całościowo złożony proces zakładania katolickiej uczelni, zamknięcie w czasie wojny i rozwój uniwersytetu oraz przekształcenie go z uniwersytetu kościelnego w państwowy. Mimo zmian Uniwersytet Radboud zachował w nazwie imię świętego, katolickie logo i wezwanie in Dei nomine feliciter. Obecnie uniwersytet posiada 7 fakultetów, na których uczy się 25 tysięcy studentów. Uczelnia zatrudnia 11 tysięcy pracowników. Pomimo zmian zachowano wartości jakie przyświecały założycielom – powiedział dr Brabers – czyli dobry poziom nauczania i wysokie kwalifikacje wykładowców.
Profesora Brandsmę jako filozofa przedstawił dr Inigo Bockeen z R.U. (Radbaound University), a o. prof. Rob Fasen, jezuita z Uniwersytetu Katolickiego w Leuven (Belgia), w swoim wykładzie zaprezentował kluczową rolę, jaką odegrał św. Tytus Brandsma w założeniu instytutu Historii Mistyki
Niderlandzkiej, co później zaowocowało powstaniem czasopisma „Nasze Duchowe dziedzictwo” („Ons Geestelijk Erf”) istniejącego do dziś. Zaznaczył, że bez o. Brandsmy dzieło to nie powstałoby. O zaangażowaniu w ekumenizm i zainteresowaniu mistycyzmem w Kościele Wschodnim mówił dr Alfons Bruening z Niderlandów.
Następnym punktem programu było zwiedzanie uniwersytetu i poznanie bardziej szczegółowo jego historii. Obecnie uczelnia posiada 7 fakultetów: filozofię, teologię i nauki religijne, sztuki piękne, medycynę, szkołę zarządzania, nauki ścisłe, pedagogikę i nauki społeczne. Uniwersytet posiada ogromny kampus: 11 budynków wykładowych, 6 bibliotek, miejsca do nauki, sale sportowe, stadion, jadłodajnie. W sumie ponad 30 budynków. Obejrzeliśmy miejsca poświęcone prof. Tytusowi Brandsmie: płaskorzeźbę na jednym z budynków oraz gablotę ze zdjęciami i pamiątkami po świętym. Poznaliśmy historię rozwoju uniwersytetu i procesu przekształcenia uniwersytetu katolickiego w uczelnię państwową, dla którego punktem przełomowym były rozruchy studenckie w 1968 roku, mające miejsce w Niderlandach i w całej Europie. Studenci domagali się wówczas zmian w systemie nauczania.
Następnie przeszliśmy do kościoła, który jest Miejscem Pamięci Tytusa Brandsmy w Nijmegen (Titus Brandsma Memorial). Po zwiedzeniu tego miejsca ruszyliśmy po Nijmegen śladami świętego, odwiedzając miejsca, w których mieszkał i pracował. Część z nich została zniszczona w czasie alianckich bombardowań pod koniec II wojny światowej. Na zakończenie dnia w kościele poświęconym św. Tytusowi odbył się koncert o życiu świętego, zatytułowany „Brandsma – historia na dzień dziesiejszy”.
Kolejne wykłady dotyczyły różnorodnych tematów związanych z holenderskim świętym. „Bradsma i reguła karmelitańska” – Patrick Mullince, dyrektor Karmelitańskiego Instytutu w Dublinie, przedstawił krytyczne badania historyczne, jakie prowadził o. Tytus na temat historii karmelitów i charyzmatu zakonu. Święty początku zakonu nie widzi w Starym Testamencie. O duchowości karmelu i charyzmacie w pismach Tytusa mówił o. dr Giovanni Grosso z Karmelitańskiego Instytutu w Rzymie. Prelekcję o świętej Teresie i jej wpływie na duchowość św. Tytusa wygłosił o. dr Fernando Millan Romeral z pontyfikalnego Uniwersytetu Comillas w Madrycie, były generał Zakonu Karmelitów. Wykład „O. Brandsma i życie duchowe” zaprezentował o. dr Michael Plattig z niemieckiej prowincji, wykładowca na Uniwersytecie Antonianum w Rzyme. Dr Edeltraud Klueting z Karmelitańskiego Instytutu w Niemczech przedstawiła wykład pt. „Tytus Brandsma a faszyzm”. Dokumenty gestapo z Scheveningen na temat prof. Brandsmy świadczą, że wiele aspektów jego działalności było traktowanych jako antynazistowskie, a jego aresztowanie było nieuniknione. O. Tytus wykazywał, że u podstaw faszyzmu i innych dyktatur był fałszywy obraz Boga. Kolejnym prelegentem był dr Christoph Hubemtal z R.U. przedstawiający Brandsmę jako publicznego teologa „avant la lettre”.(Wyprzedzającego swój epokę.) Prowadząc publiczne dysputy z Nazistami .
W programie kongresu była również wizyta w pięknym XVII-wiecznym klasztorze karmelitów w Boxmeer, Tytus tam wstąpił do Zakonu, w tym miejscu znajduje się archiwum o. Tytusa. Mogliśmy tam zobaczyć tunikę jego habitu i płaszcz, świadczące o bardzo niskim wzroście świętego oraz wiele innych osobistych rzeczy przechowywanych jak relikwie. Archiwum posiada jego rękopisy, które mogliśmy zobaczyć. Wysłuchaliśmy też jego głosu zarejestrowanego w czasie radiowych wystąpień. Święty mówił z pasją, mocnym, donośnym głosem.
Kolejne wykłady dotyczyły zapisanych świadectw na temat o. Tytusa, przedstawione zostały przez członkinię Instytutu Tytusa Brandsmy przy uniwersytecie w Nijmegen – Hettie Berflo. Świadczą one o ogromnej dyspozycyjności o. Tytusa wobec tych, którzy potrzebowali pomocy. Święty był miły, grzeczny dla wszystkich, ale też zdyscyplinowany i zachowujący odpowiednie granice.
Przebieg procesu kanonizacyjnego błogosławionego Tytusa przedstawiła Giovanna Brizi, pracująca w dykasterii do spraw kanonizacyjnych. W czasie dyskusji po wykładzie dowiedzieliśmy się o liście brata Raphaela OCarm z Niderlandów do rodziny Tytusa, w którym pisał o tym, że o. Hilary Januszewski wielokrotnie odwiedzał o. Tytusa w obozie i że miał być przy nim w chwili śmierci. Niestety zeznania pielęgniarki i lekarza obozowego nie potwierdzają tego ostatniego wydarzenia.
„O. Tytus Brandsma i kierownictwo duchowe”, to temat, który przestawił holenderski karmelita – Hein Blommestijn z Instytutu „Ad montem”. Społeczną działalność o. Brandsmy przedstawił dr Rico Ponce, świecki z Filipin, natomiast działalność dziennikarską i wydawniczą świętego zaprezentował o. William Harry OCarm z USA. Podkreślił, że Brandsma używał najnowszych dostępnych środków do głoszenia Ewangelii i zapewne czyniłby to również dzisiaj. Po wykładach była możliwość zadawania pytań, komentarzy i dyskusji.
Ostania sesja kongresu miała charakter warsztatowy i podejmowała następujące tematy: dziennikarstwo i komunikacja w ujęciu Tytusa Brandsmy dziennikarza (William Harry), kierownictwo duchowe inspirowane przez św. Tytusa (Hein Blummestijn OCarm), działalność społeczna – inspiracje Tytusa Brandsmy (Rico Ponce) oraz jak mówić i nauczać o św. Tytusie Brandsmie (Pat Mullince).
Oficjalne zakończenie kongresu miało miejsce 7 października w kościele uniwersyteckim. W całym kongresie uczestniczył kapelan Uniwersytetu ks. Joseph Geelen, opiekun kościoła. Eucharystii przewodniczył i homilię wygłosił o. Miceal o’Nill, przeor generalny naszego zakonu.
Niewątpliwie bardzo ważnym momentem całego spotkania był wyjazd (8 października) do więzienia w Scheveningen na przedmieściach Hagi, w którym przebywał męczennik. Naszym przewodnikiem był Paul – holenderski świecki, członek trzeciego zakonu, ojciec 12 dzieci: 4 naturalnych i 8 adoptowanych. Więzienie, które zwiedziliśmy jeszcze 5 lat temu było użytkowane. Teraz jest to muzeum (nowe więzienie powstało obok). Nagrane opowieści więźniów, którzy przeżyli to więzienie świadczą o ich ogromnym cierpieniu, biciu, upokarzaniu. Cele nie miały okien na zewnątrz, tylko malutkie okienko na korytarz. Do cel docierało jedynie sztuczne światło, wyłączane od godziny 19.00 do 7.00 rano. W ciągu dnia więźniowie nie mogli kłaść się do łóżek. To właśnie w takich warunkach Brandsma napisał teksty takie jak „Moja cela” (Miijn Cel) i „Moja godzina” (Mijn Dagorde,) wydane później jako „Porządek dnia skazanego”, oraz wiersz „Przed obrazem Jezusa”. Jedna cela jest poświęcona naszemu świętemu i pastorowi Dirk Arie van den Boschowi z Hagi, który również tam więziony, został zabity w 1940 roku za sprzeciw wobec ideologii nazistowskiej. W celi tej znajduje się baner ze zdjęciem o. Tytusa i pastora Dirka oraz ich krótkie życiorysy. W tej właśnie celi Brandsma przebywał krótko, podczas drugiego pobytu w więzieniu, oczekując na wyrok. Cela, w której był najdłużej już nie istnieje. Można jedynie wejść do sali, w której niegdyś się znajdowała. Wizyta w więzieniu pokazała nam jak okrutne były warunki życia w miejscu, które nazywano również „Hotel Orange”. Z tego więzienia ludzie byli wywożeni, podobnie jak o. Tytus, do obozów koncentracyjnych w Niderlandach, Niemczech, Danii, Polski i Austrii. W sumie taki los podzieliło 25 tysięcy osób.
Kongres Tytusa Brandsmy był niewątpliwie historycznym wydarzeniem. Pierwsza na taką skalę konferencja naukowa zgromadziła naukowców i karmelitów z Niderlandów, Irlandii, Belgii, Niemiec, Polski, Hiszpanii, Stanów Zjednoczonych, Brazylii, Indonezji, Zimbabwe, Kenii, Kongo i Filipin. (60 uczestników) Konferencje ukazały postać świętego, który niesie współczesnemu człowiekowi, Kościołowi i Zakonowi Karmelitów ważne przesłanie. Materiały z kongresu, które zostaną opublikowane, będą cennym źródłem dla chcących zgłębiać duchowość św. Tytusa i inspirować się jego życiem i pismami. Zapewne przyczyni się także do dalszych badań i propagowania św. Tytusa Brandsmy we współczesnym świecie. W tym celu zostało założone „koło Tytusa Brandsmy” dla wszystkich, którzy chcieliby zajmować się badaniami spuścizny nowego świętego i propagowaniem jego przesłania. Chętni mogą się zgłaszać do sekretarza koła, pani Elisabeth Hense . Prezesem koła został o. Fernando Millan Romeral OCarm.
Był to ogromny przywilej uczestniczyć w tym wyjątkowym i ważnym dla naszego zakonu wydarzeniu, było to możliwe dzięki O. Prowincjałowi Wiesławowi Strzeleckiemu i Polskiej Prowincji Karmelitów za co jestem wdzięczny. Mamy nadzieję, że ten kongres przyczyni się do popularyzacji postaci św. Tytusa Brandsmy w Polsce. Z niecierpliwością oczekujemy na publikacje materiałów z kongresu.
o. Mariusz Placek OCarm
zdjęcia : Photos courtesy of the Carmelite Communications Office
